ವಿಶ್ವ ನದಿಗಳ ದಿನ (World Rivers Day): ಜೀವನಾಡಿಯ ಸಂರಕ್ಷಣೆ ನಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಹೊಣೆ
ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ವಿಶ್ವ ನದಿಗಳ ದಿನವನ್ನು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಮ್ಮ ನಾಗರಿಕತೆಗಳ ಉದಯಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದ, ಜೀವಜಲವನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ನದಿಗಳ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಗೌರವಿಸಲು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಜಾಗೃತಿ ಮೂಡಿಸಲು ಈ ದಿನವನ್ನು ಮೀಸಲಿಡಲಾಗಿದೆ.
ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಹಿನ್ನೆಲೆ
ವಿಶ್ವ ನದಿಗಳ ದಿನದ ಕಲ್ಪನೆಯು ಖ್ಯಾತ ಪರಿಸರವಾದಿ ಮಾರ್ಕ್ ಏಂಜೆಲೊ ಅವರಿಂದ ಮೂಡಿಬಂದಿತು. ಕೆನಡಾದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಕೊಲಂಬಿಯಾ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ನದಿಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ಯಶಸ್ಸಿನ ನಂತರ, ಈ ಆಚರಣೆಯನ್ನು ಜಾಗತಿಕ ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ವಿಸ್ತರಿಸುವಂತೆ ಅವರು ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಮನವಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು.
ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯು 2005 ರಲ್ಲಿ, “ಜೀವನಕ್ಕಾಗಿ ನೀರು ದಶಕ” (Water for Life Decade) ಎಂಬ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ನದಿಗಳ ಮಹತ್ವದ ಬಗ್ಗೆ ಅರಿವು ಮೂಡಿಸಲು ಮಾರ್ಕ್ ಏಂಜೆಲೊ ಅವರ ಪ್ರಸ್ತಾಪವನ್ನು ಒಪ್ಪಲಾಯಿತು. ಅಂದಿನಿಂದ, ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌ನ ನಾಲ್ಕನೇ ಭಾನುವಾರವನ್ನು ವಿಶ್ವ ನದಿಗಳ ದಿನವನ್ನಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.
ನದಿಗಳ ಮಹತ್ವ: ಕೇವಲ ನೀರಲ್ಲ, ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಜೀವನಾಡಿ
ನದಿಗಳು ಕೇವಲ ನೀರಿನ ಮೂಲಗಳಲ್ಲ; ಅವು ಇಡೀ ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಬೆನ್ನೆಲುಬು.
- ಜೀವವೈವಿಧ್ಯದ ಆಸರೆ: ನದಿಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ದಡದಲ್ಲಿರುವ ಜೌಗು ಪ್ರದೇಶಗಳು ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಪ್ರಾಣಿ ಮತ್ತು ಸಸ್ಯ ಪ್ರಭೇದಗಳಿಗೆ ನೆಲೆಯಾಗಿವೆ. ಜಲಚರಗಳು, ವಲಸೆ ಹಕ್ಕಿಗಳು ಮತ್ತು ದಡದಲ್ಲಿರುವ ವನ್ಯಜೀವಿಗಳ ಬದುಕು ನದಿಯ ಆರೋಗ್ಯವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ.
- ಮಾನವ ನಾಗರಿಕತೆಯ ಮೂಲ: ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ನಾಗರಿಕತೆಗಳು (ಸಿಂಧೂ, ನೈಲ್, ಮೆಸೊಪಟೇಮಿಯಾ) ನದಿಗಳ ತೀರದಲ್ಲಿಯೇ ಹುಟ್ಟಿ, ಬೆಳೆದಿವೆ. ಕೃಷಿ, ಕೈಗಾರಿಕೆ, ಕುಡಿಯುವ ನೀರು ಮತ್ತು ಸಾರಿಗೆಗೆ ನದಿಗಳು ಶತಮಾನಗಳಿಂದ ಆಧಾರವಾಗಿವೆ.
- ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮೌಲ್ಯ: ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಗಂಗಾ, ಯಮುನಾ, ಕಾವೇರಿ, ಕೃಷ್ಣಾ ಮುಂತಾದ ನದಿಗಳನ್ನು ‘ತಾಯಿ’ಯ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿಟ್ಟು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವು ನಮ್ಮ ಧಾರ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ನಂಬಿಕೆಗಳ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗವಾಗಿವೆ.
- ಜಲಚಕ್ರ ಮತ್ತು ಹವಾಮಾನ ಸಮತೋಲನ: ನದಿಗಳು ಅಂತರ್ಜಲವನ್ನು ಮರುಪೂರಣ ಮಾಡುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನ ನೀರಿನ ಚಕ್ರವನ್ನು (Water Cycle) ಸಮತೋಲನಗೊಳಿಸುವಲ್ಲಿ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಪಾತ್ರವಹಿಸುತ್ತವೆ.
ಎದುರಿಸುತ್ತಿರುವ ಸವಾಲುಗಳು
ದುರಾದೃಷ್ಟವಶಾತ್, ಮಾನವನ ಅತಿಯಾದ ಮಧ್ಯಪ್ರವೇಶ ಮತ್ತು ನಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯದಿಂದಾಗಿ ಇಂದು ನದಿಗಳು ತೀವ್ರ ಅಪಾಯಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಿವೆ: - ಮಾಲಿನ್ಯ: ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳಿಂದ ಹೊರಬರುವ ತ್ಯಾಜ್ಯ, ಒಳಚರಂಡಿ ನೀರು ಮತ್ತು ಕೃಷಿ ರಾಸಾಯನಿಕಗಳು ನದಿ ನೀರನ್ನು ಕಲುಷಿತಗೊಳಿಸುತ್ತಿವೆ.
- ಅತಿಕ್ರಮಣ ಮತ್ತು ನದಿಯ ಹರಿವಿನ ಬದಲಾವಣೆ: ನದಿಗಳ ಹೂಳು ತೆಗೆಯದೆ ಇರುವುದು, ಅಣೆಕಟ್ಟುಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ ಮತ್ತು ನದಿದಂಡೆಗಳ ಒತ್ತುವರಿ ಅವುಗಳ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಹರಿವನ್ನು ಮತ್ತು ಜೀವವೈವಿಧ್ಯವನ್ನು ನಾಶ ಮಾಡುತ್ತಿವೆ.
- ಅತಿಯಾದ ಬಳಕೆ: ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಕೈಗಾರಿಕಾ ಬೇಡಿಕೆಗಳಿಂದಾಗಿ ನದಿಗಳಿಂದ ಅತಿಯಾಗಿ ನೀರನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.
- ಹವಾಮಾನ ಬದಲಾವಣೆ: ಇದರಿಂದಾಗಿ ಮಳೆ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ವ್ಯತ್ಯಾಸ, ಪ್ರವಾಹ ಮತ್ತು ಬರಗಾಲಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ನದಿಗಳ ಆರೋಗ್ಯ ಕೆಡುತ್ತಿದೆ.
- ನದಿಗಳ ದಿನದ ಆಚರಣೆ
ವಿಶ್ವ ನದಿಗಳ ದಿನವು ಕೇವಲ ಒಂದು ಆಚರಣೆಯಲ್ಲ, ಇದು ಒಂದು ಎಚ್ಚರಿಕೆಯ ಕರೆ. ಈ ದಿನ ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಜನರು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ನದಿಗಳ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಒಗ್ಗೂಡುತ್ತಾರೆ. ನದಿ ತೀರಗಳನ್ನು ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸುವುದು, ನದಿ ಜಾಗೃತಿ ಜಾಥಾಗಳನ್ನು ನಡೆಸುವುದು, ನದಿಗಳ ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಮಹತ್ವದ ಬಗ್ಗೆ ಕಾರ್ಯಾಗಾರಗಳನ್ನು ಆಯೋಜಿಸುವುದು ಮುಖ್ಯ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಾಗಿವೆ.
ನದಿಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆ ನಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಹೊಣೆ. ಏಕೆಂದರೆ ನದಿಗಳ ಆರೋಗ್ಯವೇ ನಮ್ಮ ನಾಳೆಯ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಸಮೃದ್ಧಿಗೆ ಮೂಲವಾಗಿದೆ. ನದಿಗಳನ್ನು ಉಳಿಸುವುದೆಂದರೆ ನಮ್ಮ ಜೀವನವನ್ನು, ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಉಳಿಸುವುದು.
