ನಾವು ದಿನನಿತ್ಯ ಖರೀದಿ ಮಾಡುವ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ವಸ್ತು ಹಾಗೂ ಸೇವೆಯ ಹಿಂದೆ ಗ್ರಾಹಕರಾಗಿ ನಮಗಿರುವ ಹಲವು ಹಕ್ಕುಗಳಿವೆ. ಆದರೆ ಅವುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳುವಳಿಕೆ ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ, ಅನ್ಯಾಯವಾದರೂ ನಾವು ಮೌನವಾಗಿಬಿಡುತ್ತೇವೆ. ಇದೇ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ತಮ್ಮ ಹಕ್ಕುಗಳ ಅರಿವು ಮೂಡಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಹಕ ಹಕ್ಕುಗಳ ದಿನವನ್ನು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ದಿನವು “ಗ್ರಾಹಕನೇ ರಾಜ” ಎಂಬ ತತ್ವವನ್ನು ನೆನಪಿಸುವ ಮಹತ್ವದ ದಿನವಾಗಿದೆ.
ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಹಕ ಹಕ್ಕುಗಳ ದಿನದ ಇತಿಹಾಸ:
ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಡಿಸೆಂಬರ್ 24ರಂದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಹಕ ಹಕ್ಕುಗಳ ದಿನವನ್ನು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. 1986ರಲ್ಲಿ ಇದೇ ದಿನದಂದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಹಕ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಕಾಯ್ದೆ ಜಾರಿಗೆ ಬಂದಿತು. ಈ ಕಾಯ್ದೆಯು ಗ್ರಾಹಕರ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಕಾನೂನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ರಕ್ಷಿಸುವ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಮಹತ್ವದ ಹೆಜ್ಜೆಯಾಯಿತು. ನಂತರ 2019ರಲ್ಲಿ ನವೀಕೃತ ಗ್ರಾಹಕ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಕಾಯ್ದೆ ಜಾರಿಯಾಗಿದ್ದು, ಇ-ಕಾಮರ್ಸ್ ಮತ್ತು ಡಿಜಿಟಲ್ ವಹಿವಾಟುಗಳಿಗೂ ಗ್ರಾಹಕರ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿದೆ.
ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಹಕ ಹಕ್ಕುಗಳ ದಿನದ ಮಹತ್ವ:
ಈ ದಿನದ ಮುಖ್ಯ ಉದ್ದೇಶ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಅವರ ಹಕ್ಕುಗಳು ಮತ್ತು ಕರ್ತವ್ಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಜಾಗೃತಿ ಮೂಡಿಸುವುದಾಗಿದೆ. ಗುಣಮಟ್ಟವಿಲ್ಲದ ವಸ್ತುಗಳು, ತಪ್ಪು ಜಾಹೀರಾತುಗಳು, ಅತಿಯಾದ ಬೆಲೆ ಮತ್ತು ಮೋಸಗಳಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವುದು ಇದರ ಮೂಲ ಆಶಯ. ಜೊತೆಗೆ ನ್ಯಾಯಕ್ಕಾಗಿ ಧೈರ್ಯವಾಗಿ ಮುಂದೆ ಬರಲು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುವುದೂ ಈ ದಿನದ ಮಹತ್ವವಾಗಿದೆ.
ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಇರುವ ಪ್ರಮುಖ ಹಕ್ಕುಗಳು:
ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಸುರಕ್ಷಿತ ಮತ್ತು ಗುಣಮಟ್ಟದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವ ಹಕ್ಕಿದೆ. ಸರಿಯಾದ ಮಾಹಿತಿ ಪಡೆಯುವ ಹಕ್ಕು ಗ್ರಾಹಕರ ಮೂಲಭೂತ ಹಕ್ಕಾಗಿದ್ದು, ಉತ್ಪನ್ನದ ಬೆಲೆ, ಗುಣಮಟ್ಟ ಹಾಗೂ ಅಪಾಯಗಳ ಕುರಿತು ಸ್ಪಷ್ಟತೆ ಇರಬೇಕು. ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುವ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವೂ ಗ್ರಾಹಕರ ಹಕ್ಕಾಗಿದೆ. ಅನ್ಯಾಯವಾದಾಗ ದೂರು ಸಲ್ಲಿಸಿ ನ್ಯಾಯ ಪಡೆಯುವ ಹಕ್ಕು ಮತ್ತು ಗ್ರಾಹಕರ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಕೇಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಹಕ್ಕು ಕೂಡ ಕಾಯ್ದೆಯ ಮೂಲಕ ಒದಗಿಸಲಾಗಿದೆ.
