ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಶತಮಾನಗಳಿಂದ ಆಯುರ್ವೇದ ವೈದ್ಯಕೀಯ ವಿಧಾನವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಗಿಡಮೂಲಿಕೆಗಳಿಂದ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ನೀಡುವುದರ ಜೊತೆಗೆ, ಉಪವಾಸವು ಸಹ ದೇಹದ ಶುದ್ಧೀಕರಣಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಕಾಯಿಲೆಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಆಯುರ್ವೇದದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದಿದೆ. ಆಯುರ್ವೇದ ಪ್ರಕಾರ, ದೇಹದಲ್ಲಿ ತ್ರಿದೋಷ (ವಾತ, ಪಿತ್ತ, ಕಫ) ಅಸಮತೋಲನಗೊಂಡಾಗ ರೋಗಗಳು ಉಂಟಾಗುತ್ತವೆ. ಉಪವಾಸದ ಮೂಲಕ ಈ ದೋಷಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಿ ದೇಹ, ಮನಸ್ಸು ಮತ್ತು ಆತ್ಮವನ್ನು ಸಮತೋಲನಗೊಳಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.
ರೋಗ ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕೆ ಉಪವಾಸ
ಆಯುರ್ವೇದ ಪ್ರಕಾರ ಬೊಜ್ಜು, ಮಧುಮೇಹ, ಅಧಿಕ ರಕ್ತದೊತ್ತಡ, ಉಸಿರಾಟದ ತೊಂದರೆ, ಜ್ವರ, ಶೀತ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ಕಾಯಿಲೆಗಳನ್ನು ಉಪವಾಸದಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸಬಹುದು. ಉಪವಾಸವು ದೇಹದ ಕಫವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ರೋಗದ ಗಂಭೀರತೆ ತಗ್ಗಿ ಆರೋಗ್ಯ ಸುಧಾರಿಸುತ್ತದೆ.
ಜೀರ್ಣಕ್ರಿಯೆ ಸುಧಾರಣೆ
ಉಪವಾಸದಿಂದ ಜೀರ್ಣಾಂಗಕ್ಕೆ ವಿಶ್ರಾಂತಿ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ. ಆಹಾರವನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ಜೀರ್ಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಹೆಚ್ಚುತ್ತದೆ. ಚಯಾಪಚಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಸುಧಾರಿಸುವುದರಿಂದ ಉರಿಯೂತ ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಜೊತೆಗೆ ತೂಕ ಇಳಿಕೆಗೆ ಸಹ ಉಪವಾಸ ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ.
ಉಪವಾಸದ ವಿಧಗಳು
ಆಯುರ್ವೇದದಲ್ಲಿ ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ಉಪವಾಸ ವಿಧಾನಗಳಿವೆ. ಒಂದು ದಿನವಿಡೀ ನೀರು ಕುಡಿಯುವ ಉಪವಾಸ, ಹಣ್ಣು-ತರಕಾರಿ ರಸ ಸೇವಿಸುವ ಉಪವಾಸ ಹಾಗೂ ಮಧ್ಯಂತರ ಉಪವಾಸ. ಮಧ್ಯಂತರ ಉಪವಾಸದಲ್ಲಿ ದಿನಕ್ಕೆ 8 ಗಂಟೆಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಆಹಾರ ಸೇವಿಸಿ, ಉಳಿದ ಸಮಯ ನೀರು ಕುಡಿಯುವುದು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.
ತಜ್ಞರ ಸಲಹೆಯ ಅಗತ್ಯ
ಉಪವಾಸ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಸಮಾನ ಪರಿಣಾಮ ನೀಡುವುದಿಲ್ಲ. ದೇಹದ ಸ್ಥಿತಿ, ಆರೋಗ್ಯದ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಮತ್ತು ವಯಸ್ಸಿನ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಉಪವಾಸ ವಿಧಾನ ಬದಲಾಗಬಹುದು. ಆದ್ದರಿಂದ ತಜ್ಞರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಪಡೆದು ಉಪವಾಸ ಆರಂಭಿಸುವುದು ಸೂಕ್ತ.
ಆಯುರ್ವೇದದಲ್ಲಿ ಉಪವಾಸವು ಕೇವಲ ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಆರೋಗ್ಯ ಕಾಪಾಡುವ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವಿಧಾನವಾಗಿದೆ. ಸರಿಯಾದ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಪಾಲಿಸಿದರೆ ದೇಹ ಶುದ್ಧೀಕರಣ, ತೂಕ ನಿಯಂತ್ರಣ ಮತ್ತು ಉತ್ತಮ ಜೀವನಶೈಲಿಗೆ ಇದು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಪರಿಹಾರವಾಗುತ್ತದೆ.
