ನವರಾತ್ರಿಯ ಒಂಬತ್ತು ದಿನಗಳ ಭಕ್ತಿಭಾವ, ಆರಾಧನೆ, ಆಚರಣೆಗಳ ಅಂತಿಮ ಹಂತವೇ ವಿಜಯದಶಮಿ ಅಥವಾ ದಸರಾ. ಈ ದಿನವನ್ನು “ಅಸುರರ ಮೇಲೆ ದೇವತೆಗಳ ಜಯ” ಮತ್ತು “ಧರ್ಮದ ಮೇಲೆ ಅಧರ್ಮದ ಜಯ” ಎಂಬ ಪ್ರತೀಕಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹಬ್ಬದ ಆಚರಣೆ ದೇಶದ ವಿವಿಧ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ವಿಭಿನ್ನ ರೀತಿಯದ್ದಾಗಿದ್ದರೂ, ಪೌರಾಣಿಕ ಕಥೆಗಳು ಒಂದೇ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಸಾರುತ್ತವೆ – ಸತ್ಯ, ಧರ್ಮ, ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಭಕ್ತಿ ಸದಾ ಜಯಶಾಲಿಯಾಗುತ್ತವೆ ಎಂದು.
ರಾವಣನ ಮೇಲೆ ಶ್ರೀರಾಮನ ವಿಜಯ:
ವಿಜಯದಶಮಿಯನ್ನು ಶ್ರೀರಾಮನು ಲಂಕಾಧಿಪತಿ ರಾವಣನನ್ನು ಸಂಹರಿಸಿದ ನೆನಪಿಗಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸೀತೆಯನ್ನು ಬಂಧನದಿಂದ ಬಿಡಿಸಲು ಬಂದ ಶ್ರೀರಾಮನು ದಶಕಂಠನನ್ನು ಹತಮಾಡಿದನು. ರಾವಣನ ಹತ್ತು ತಲೆಗಳು ಅವನ ಅಹಂಕಾರ ಮತ್ತು ದುರಾಸೆಗಳಿಗೆ ಸಂಕೇತವಾಗಿದ್ದು, ಅವನ್ನು ಸಂಹರಿಸಿದ ದಿನವೇ “ದಶ-ಹರ” ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ನಂತರ ಅದು “ದಸರಾ” ಎಂದಾಯಿತು. ಹೀಗಾಗಿ ವಿಜಯದಶಮಿಯನ್ನು ಅಹಂಕಾರ ನಾಶದ ದಿನವೆಂದು ಕೂಡ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ದಿನ ರಾವಣ ದಹನ ಮಾಡುವ ಸಂಪ್ರದಾಯವು ಕೆಟ್ಟದ್ದರ ಮೇಲೆ ಒಳ್ಳೆಯದಿನ ಗೆಲುವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ.
ಪಾಂಡವರ ವನವಾಸ ಅಂತ್ಯ:
ಮಹಾಭಾರತದ ಪ್ರಕಾರ, ಪಾಂಡವರ ಅಜ್ಞಾತವಾಸವು ವಿಜಯದಶಮಿಯ ದಿನ ಮುಕ್ತಾಯಗೊಂಡಿತು. ವಿರಾಟನ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಗೋಗ್ರಹಣ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಪಾಂಡವರು ಜಯ ಸಾಧಿಸಿದರು. ಇದು ಅವರ ಧೈರ್ಯ ಮತ್ತು ಧರ್ಮದ ಸಂಕೇತವಾಗಿದ್ದು, ವಿಜಯದಶಮಿಯು ಹೊಸ ಜೀವನದ ಆರಂಭದ ದಿನವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.
ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಆಚರಣೆ:
ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಿಜಯದಶಮಿಯನ್ನು ಚಾಮುಂಡೇಶ್ವರಿ ಅಥವಾ ದುರ್ಗಾ ದೇವಿಯ ಆರಾಧನೆಗೆ ಮೀಸಲಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಮನೆಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಬೊಂಬೆಗಳ ಅಲಂಕಾರ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ “ಗೋಲು” ಎಂದು, ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ “ಗೊಂಬೆ ಹಬ್ಬ” ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ಸರಸ್ವತಿ ಪೂಜೆ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ದಿನ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಅಕ್ಷರಾಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿಸುವುದು ಶುಭಕರವೆಂದು ನಂಬಿಕೆ. ಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸದ ಶುಭಾರಂಭಕ್ಕೆ ವಿಜಯದಶಮಿ ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರೇಷ್ಠ ದಿನವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.
