ತ್ರಿವೇಣಿ ಗಂಗಾಧರಪ್ಪ
ʻವೈಶಾಲಿʼ ಹೌದು ಶೀರ್ಷಿಕೆಯಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಿದಂತೆ ಇದು ಯಾವುದೇ ಹೆಣ್ಣುಮಗಳ ಹೆಸರಲ್ಲ. ಬದಲಿಗೆ ಪ್ರಪಂಚದ ಮೊದಲ ಗಣರಾಜ್ಯ ಭಾಋತದಲ್ಲಿತ್ತು ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ನಿದರ್ಶನ. ವೈಶಾಲಿ ಅಥವಾ ವೇಸಾಲಿ ಭಾರತದ ಇಂದಿನ ಬಿಹಾರ ರಾಜ್ಯದ ನಗರ. ಇದೀಗ ಪುರಾತತ್ವ ತಾಣವಾಗಿ, ಸರ್ಕಾರದ ರಕ್ಷಣೆಯಲ್ಲಿದೆ.
ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಎಂಬುದು ನಿನ್ನೆ/ಮೊನ್ನೆಯದಲ್ಲ ಶತಶತಮಾನಗಳ ಹಿಂದೆಯೇ ಉಗಮವಾದದ್ದು. ವೇದ, ಉಪನಿಷತ್‌, ಮಹಾಭಾರತದ ಕಾಲದಲ್ಲಿಯೇ ಜನ್ಮತಾಳಿದ್ದು, ಇದು ಭಾರತದ ಕೊಡುಗೆ ಎಂದರೆ ಅತಿಶಯೋಕ್ತಿಯಲ್ಲ. ಬೌದ್ಧರ ಕಾಲ, ವಜ್ಜಿ, ಲಿಚ್ಚವಿ, ವೈಶಾಲಿ ಮುಂತಾದ ಗಣರಾಜ್ಯ ಒಕ್ಕೂಟಗಳು ಈಗಿನ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಸೂಕ್ತ ಉದಾಹರಣೆ.
ಇದು ಕ್ರಿ.ಪೂ 6ನೇ ಶತಮಾನದ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಮೊದಲ ಉದಾಹರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ವಜ್ಜಿ ಮಹಾಜನಪದ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿತ್ತು. ಗೌತಮ ಬುದ್ಧ ತನ್ನ ಮರಣದ ಮೊದಲು ತನ್ನ ಕೊನೆಯ ಧರ್ಮೋಪದೇಶವನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ನೀಡಿದ ಎಂಬ ಪ್ರತೀತಿ ಇದೆ. ನಂತರ ಕ್ರಿ.ಪೂ.382ರಲ್ಲಿ ಎರಡನೇ ಬೌದ್ಧ ಪರಿಷತ್ತನ್ನು ಕಾಲಸೋಕ ರಾಜನು ಇಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿಯೇ ಇದು ಜೈನ ಹಾಗೂ ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮಗಳೆರಡರಲ್ಲೂ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದಿದೆ.
ಜೈನ, ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮ ಆಗಮನಕ್ಕೂ ಮೊದಲೇ ವೈಶಾಲಿಯು ಲಿಚ್ಚವಿ ರಾಜ್ಯದ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿತ್ತು. ಆಗ ವೈಶಾಲಿ ಒಂದು ಪ್ರಾಚೀನ ಮಹಾನಗರ ಇಂದಿನ ಬಿಹಾರದ ಹಿಮಾಲಯ ಗಂಗಾ ಪ್ರದೇಶದ ಬಹುಭಾಗವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ. ವೈಶಾಲಿಯು ವಜ್ಜಿ ಒಕ್ಕೂಟದ ಭಾಗವಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದ 16 ಮಹಾಜನಪದಗಳು (ರಾಜ್ಯಗಳು). ಈ ಭೂಮಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ರಾಜಮನೆತನದ ವೇಶ್ಯೆ ಅಮ್ರಪಾಲಿ ಕೂಡ ಸೇರಿದ್ದಾರೆ, ಅವರು ನಂತರ ಕಟ್ಟಾ ಬೌದ್ಧ ಸನ್ಯಾಸಿನಿಯಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟರು. ಮಹಾಜನಪದಗಳ ಸ್ಥಾಪನೆಯು ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮಹತ್ವದ ತಿರುವು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು, ಅಲ್ಲಿ ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆಯ ನಾಗರಿಕತೆಯ ಅವನತಿಯ ನಂತರ ಹಲವಾರು ದೊಡ್ಡ ನಗರಗಳು ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡವು.
ವೈಶಾಲಿಯು “ಅನೇಕ ಅಂತಸ್ತಿನ ಕಟ್ಟಡಗಳು, ದೊಡ್ಡ ಮನೆಗಳು, ವಿಶಾಲವಾದ ಉದ್ಯಾನಗಳು ಮತ್ತು ಕಮಲದ ಕೊಳಗಳು” ಜೊತೆಗೆ ವಾಚ್ ಟವರ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ ಮೂರು ಗೋಡೆಗಳು ಮತ್ತು ಗೇಟ್‌ಗಳಿಂದ ಆವೃತವಾಗಿತ್ತು. ಇಟ್ಟಿಗೆ, ಕಲ್ಲು, ಮಣ್ಣು ಮತ್ತು ಮರಗಳು ಇಲ್ಲಿನ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಮುಖ್ಯ ಅಂಶಗಳಾಗಿವೆ. ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ, ವೈಶಾಲಿ ನಿವಾಸಿಗಳು ಪಟ್ಟಣದ ಪೂರ್ವ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು ಎಂದು ಉತ್ಖನನಗಳು ತಿಳಿಸಿವೆ. ಇದು ವಾರ್ಷಿಕ ಪ್ರವಾಹದಿಂದ ಪಾರಾಗಲು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಶಕ್ತಗೊಳಿಸಿತು.
ವೈಶಾಲಿಯಲ್ಲಿ ರಾಜನು ಯಾವಾಗಲೂ ಕ್ಷತ್ರಿಯನಾಗಿರಬೇಕೆಂಬ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಆಡಳಿತ ಇತ್ತು. ಇಂದಿನ ನೇಪಾಳದ ಕಠ್ಮಂಡು ಕಣಿವೆ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಬಿಹಾರದ ಪ್ರಮುಖ ಭಾಗದ ಮೇಲೆ ಹಿಡಿತ ಸಾಧಿಸಿದ ಲಿಚ್ಚವಿಗಳು ಆಡಳಿತ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಸುಮಾರು 7,000 ರಾಜರುಗಳು ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ಕುಟುಂಬಗಳ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿದ್ದರು.
ಈ ರಾಜರು ತಮ್ಮ ಗುಂಪುಗಳಿಂದ ಒಬ್ಬ ಸದಸ್ಯನನ್ನು ಆಡಳಿತಗಾರನಾಗಿ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲು ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಭೇಟಿಯಾಗುತ್ತಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಕೇವಲ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಲಿಚ್ಚವಿ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಮತ ಚಲಾಯಿಸಲು ಅರ್ಹತೆ ಹೊಂದಿತ್ತು. ಮೂರು ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಒಟ್ಟಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು.
- ಆಡಳಿತ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ
- ಉಪ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ
- ಸೈನ್ಯದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ
ಕ್ರಿಮಿನಲ್ ಮೊಕದ್ದಮೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ, ಆರೋಪಿಯು ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರ ಏಳು ಪದರಗಳನ್ನು ಹಾದು ಹೋಗುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಅಂತಿಮ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರಾದ ರಾಜನು ಪಾವೆನಿಪೊತ್ತಕದಲ್ಲಿ (ಆದ್ಯತೆಯ ಪುಸ್ತಕ) ವಿವರಿಸಿದಂತೆ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ಆದೇಶಿಸುತ್ತಾನೆ. ವೈಶಾಲಿಯನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲು ಅಜಾತಶತ್ರು ಬುದ್ಧನನ್ನು ಸ್ವತಃ ಸಂಪರ್ಕಿಸಿದ್ದ ಎಂದು ವರ್ಲ್ಡ್ ಹಿಸ್ಟರಿ ಎನ್ಸೈಕ್ಲೋಪೀಡಿಯಾ ಹೇಳುತ್ತದೆ.
ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ, ಗ್ರೀಕರಂತೆಯೇ ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಗಣರಾಜ್ಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ವಿಶ್ವಾದ್ಯಂತ ಚರ್ಚೆಗಳಿಂದ ಭಾರತವನ್ನು ಹೇಗೆ ಹೊರಗಿಡಲಾಗಿದೆ ಎಂಬುದರ ಕುರಿತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಚರ್ಚೆಗಳು ನಡೆಯುತ್ತಿವೆ.
